NAMA :BENY NAZIRO ANNAS
DOSEN:Prof.Dr.Dra.
Suharti,M.Pd
BUDAYA TARI GAMBYONG PAREANOM SURAKARTA
Pangertosan Budaya
Budaya saged dipunmaknani pikiran;
akal budi, kabudayan saha ingkang gadhah gegayutan kaliyan kabudayan. Makna
tembung budaya sami kaliyan makna kabudayan. Tembung kabudayan saking tembung
sansekerta buddhayah, wujud jamak
saking buddhi ingkang gadhah teges
budi utawi akal (Suharti,dkk, 2006:8). Tembung ‘budi’ makaten asli saking
tembung Sansekerta, inngih menika buddhi tegesipun
‘pangretosan, akal, nalar, pikir(an), pangraosing manah, maksud pamanggih,
watak, sipat’ (Poerwadarminto, 1939:51). Pamanggih sanes bilih ‘budi’ menika
sipating jiwa ingkang wetah utawi jiwaning manungsa ingakang sampun tuwajuh (Ki
Hadjar Dewantara, 1994: 72).
Tembung andhahan
‘kabudayan’ mengku teges menapa kemawon ingkang gegayutan kaliyan ‘budaya’
utawi budining manungsa inggih jiwaning manungsa ingkang sampun tuwajuh (madhep, mantep, tumemen). Kabudayan
menika ugi dipunsebut kultur ingkang
ateges ‘buah usaha budi daya manusia’ sarta
pangudi murih lestantunipun saha pangudi murih majengipun (memelihara dan memajukan), saking sipat kodrati tumuju dhateng sipat kabudayan (saking natuir dados kultur) (Ki Hadjar Dewantara, 1994: 72)
Sasanesipun menika, kabudayan ugi
kaperang miturut wujudipun (Koentjaraningrat, 1996). Kabudayan menika mujudaken
‘sistem gagasan-gagasan serta
konsep-konsep’, saha wujudipun
minangka ‘rangkaian tindakan serta aktivitas
manusia yang berpola’.
Wujud budaya
dipunpilah dados tiga inggih menika (1) ideas,
(2) activities, (3) artifacts. (J.J Honingmann)
1. Wujud kabudayan minangka suatu kompleks dari ide-ide, gagasan,
nilai-nilai, norma-norma, peraturan dan sebagainya.
2. Wujud kabudayan minangka suatu kompleks aktivitas serta tindakan
berpola dari manusia dalam masyarakat.
3. Wujud kabudayan minangka benda-benda hasil karya manusia.
Kontjaraningrat (1996: 81) nelakaken
bilih perangan-peranganing
kabudayan ing donya (unsur-unsur kebudayaan universal) menika
wonten warni pitu. Pitung peranganing kabudayan inggih menika.
1. Basa
2. Sistem pengetahuan
3. Organisasi sosial
4. Sistem peralatan hidup dan teknologi
5. Sistem mata pencaharian
6. Sistem religi
7. Kesenian
Tari Gambyong Pareanom Surakarta
Tari Gambyong inggih menika salah setunggaling Kesenian Tredisional bentukipun Tarian
saking Surakarta Jawa Tengah . namanipun gambyong dipun pendet saking
penciptanipun yaiku “Mas Ajeng
Gambyong/ M.A Gambyong”. Tiyang
menika inggih salah satunggaling Penari ingkang setri wonten tahun 1500an ,
saha kerep dipun sebat Warangganal/ ledhek kaliyan masyarakat jawa.
Secara umum properti Tari Gambyong ingkang dipun ginakaken inggih menika alat music kendang, kenong, gong, lan gambang , gerakan tari menika nderek kaliyan alunan musik tradisional lan didominasi kaliyan suara kendang . kendang menika saget wuwuh estetika wonten pementasan tarian menika.
Kostum busana ingkang dipun agem inggih menika
slendang ingkang dipun kalungaken wonten gulu penari , sak suwene dina busana
menika dados cirri khas penari tradisional wonten wilayah Surakarta Jawa
Tengah.
Ragamipun gerakan Tari Gambyong inggih menika melampah alon , gerakan muter ,
maju-mundur , magut-mangut saha dolanan slendagipun.
Secara filosofis gerakan tarian menika
gadahi makna ingkang gambaraken kecantikan saha kelembutan tiyang wadon Jawa.
Sejarah dan Asal Usul Tari gambyong Pareanom
Rikala jaman pemerintahan Paku Buwono VI Kesunanan Surakarta ngadahi peradaban ingkang inggil sanget , salah satunggaling perbedaan menika inggih menika munculipun Tari Gambyong ingkang dipun ciptakaken kaliyan tiyang seniman estri ingkang gadahi paras. Beliau inggih menika Gambyong , beliau memperkenalaken awit pementasan rakyat. Rikala jaman 1500an pementasan rakyat utawi hiburan rakyat saget ngundang tiyang katah saha parakeet pasuduluran kliyan pihak kraton .beliau Gambyong menika saget manfaataken kerumunan rakyat menika supados saget memperkenalaken tarian ingkang dipun damel kaliyan Gambyong menika.
Dangu ning wektu gambyong dados terkenal lan
dipun gemari masyarakat surakata ,
amargi sampun terkenal pihak keratin ngundang gambyong kangge pementasan wonten
lingkup kraton , lajeng pihak keratin netepaken tarian gambyong menika dados Tari Gambyong pareanom , ingkang gadahi
teges tarian ingkang dipun tariaken kaliyan wanita ingkang gadahi nama
Gambyong.
mekaten asal-usulipun sejarah Tari Gambyong ,ingkang sak niki dipun kenal tarian tradisional khas saking Surakata jawa Tengah.
mekaten asal-usulipun sejarah Tari Gambyong ,ingkang sak niki dipun kenal tarian tradisional khas saking Surakata jawa Tengah.
Gerakaan Tari Gambyong
gerakan tari gambyong inggih menika kreasi saking gerakan-gerakan tari tayub namung beda sekedik ,wonten ing tari gambyong biasanipu ngelakokaken ngange garis lan gerakan ingkang luwih ageng ,wonten unsur estetis saking gerkan tari gambyong menika wonten kekompakkan ing penarinipun. Penari tari gambyong gerakaken astonipun ,suku lan mustaka sesarengan lan selaras kaliyan irama kendang ingkang dipun tabuh ,wonten ugi gerakan paningalipin ingkang selaras kaliyan astonipun , kangge pambuka tari gambyong dipun buka kaliyan tembang pangkur , gending pangkur inggih punika kangge ngajeng wonten ing beksa yng artinipun nembang pambuka tari ingkang kangge ngundang penari supados ngajeng wonting ing papan punika . tari gambyong wonten 3 perangan , ingkang sepisan perangan kanthi melampah ngajeng beksa , lajeng beksan saha mundur beksan
Perkembangan
tari gambyong
puncakipun Perkembangan Tari Gambyong tahun 80-an, wonten era sakmenika secara signifikan sampun dipun pertunjukaken ke luar Surakarta ingkang sampun kathah inovasi lan modifikasi gerakanipun .
Seniman khususipun Jawa Tengah sakmenika sampun ingkang
katah sinau lan latiahan ngagem inovasi ingkang sae gerakan,ritme, lan
dinamikanipun , tari gambyong saget dipun dados kelompok saking 2 dumugi 6
penari .
Jenisipun tari gambyong sampun kathah sanget
wonten Gambyong Solo Minulya, Gambyong Campursari, Gambyong Ayun-Ayun dan Gambyong
Mudhatama. Selain jenis gambyong tersebut masih ada pula Gambyong Gambirsawit
dan Gambyong Pangkur ingkang
gadahi keunikan lan inovasi
Properti Tari
1. Kostum
kostum ingkang dipun agemi inggih menika :
- Jarik utawi kemben.
- Mekak, inggih menika busana ingkang dipun nutupi dadanipun penari.
- Selendang inggih menika kagem kalungan wonten gulunipun penari , slendang menika property ingkang paling utama amargi kangge gerakan tari gambyong .
- Sabuk inggih menika proprti kagem wonten bangkekan.
- Gelang inggih menika pernik utawi kagem pengias bakdanipun.
- Kalung inggih menika property kagem pernik saha penghias kemawon.
Warnanipun busana properti Tari Gambyong Pareanom inggih menika waran ijem kalian kuning ngelambangaken kesejahteraan hati
lan kesuburan, kemakmuran
2.
Alat Musik dan Lagu Pengiring
Alat musik pengiring Tari Gambyong ingkang menonjol inggih menika :
- Kendang
- Gong
- Kenong
- Gambang
Kesimpulan
Pengertian Tari Gambyong inggih menika tarian tradisional saking Surakata
ingkang dipun cuptaaken kaliyan ibu Gambyong.
Sejarah lan perkembangan Tari Gambyong sanget
awis perjuangan saking kemunculanipin dumugi sampun dipun sebat Tari Gambyong
Pareanom saking pihak keraton Surakarta , Tari Gambyong menika inggih sampun
mengalami Modifikasi lan Inovasi ingkang dados werninipun jenis TAri Gambyong
menika , kaya ta Gambyong Solo Minulya, Gambyong Campursari, Gambyong
Ayun-Ayun, Gambyong Mudhatama, Gambyong Gambirsawit dan Gambyong
Daftar Pustaka
