SEKAR MACAPAT
Tembang Macapat |
Sekar macapat ugi dipunwastani sekar alit, tegesipun inggih menika sekar ingkang gadhah paugeran ing padanipun. Sekar macapat ugi dipuntegesi maca papat-papat, amargi maosipun rinakit saben sakawan wanda (suku kata). Paugeran ing sekar macapat menika awujud guru gatra, guru lagu, saha guru wilangan.
- Guru Gatra inggih menika kathahipun cacah saben larik ing sekar macapat.
- Guru Wilangan tegesipun cacahing wanda utawi (suku kata) ing saben larikipun sekar macapat.
- Guru Lagu inggih menika dhawahing swanten vokal (A, I, U, E, O) saben pungkasanipun gatra.
Salebeting sekar macapat menika ugi ngewrat bab wiraga, wirama, wicara, saha wirasa. Wiraga inggih menika solahbawaning tiyang menawi nyekaraken macapat. Wirasa inggih menika gayut kaliyan penghayatan. Lajeng wonten wicara, tegesipun nyekaraken sekar macapat menika kanthi leres pelafalanipun. Wirama inggih menika gayut kaliyan irama saha intonasi. Sekar macapat minangka reroncening sekar ingkang sami kaliyan lampahing tiyang gesang wiwit bayi dumugi tumekanipun pejah. Urut-urutanipun kados makaten:
- Maskumambang, tegesipun maskumambang inggih menika anggenipun gesang taksih ngambang ing kandhutanipun ibu utawi taksih dereng katingal jaler menapa estri.
- Mijil, tegesipun sampan cetha jales menapa estri.
- Kinanthi, asalipun saking tembung kanthu utawi tuntun ingkang ngemu teges dipuntuntut supados saged mlampah nindakaken gesang ing alam donya.
- Sinom, tegesipun kanoman utawi kalodhangan ingkang wigatos dhumateng tiyang anem supados saged ngangsu kawruh sakathah-kathahipun.
- Asmarandana, tegesipun raos tresna, mliginipun tresna dhateng tiyang sanes (jaler saha estri, utawi kosok wangsulipun) ingkang sedayanipun sampun dados kodrat Illahi.
- Gambuh, saking tembung jumbuh utawi sarujuk ingkang ngemu teges bilih sampun jumbuh utawi sarujuk lajeng dipungayutaken antawisipun jaler saha estri ingkang sami gadhah raos tresna kala wau, pangajabipun supados sageda bebrayan.
- Dhandhanggula, nggambaraken gesangipun tiyang ingkang saweg remen, sedaya ingkang dipungayuh saged kasembadan utawi tiyang ingkang nembe bingah utawi bombong penggalihipun.
- Durma, saking tembung darma utawi weweh, tegesipun tiyang ingkang rumaos sampun cekap sedaya kabetahanipun, lajeng tuwuh raos welas asih dhateng tiyang sanes ingkang nuwuhaken tumindak badhe mbiyantu tiyang sanes (darma utawi weweh).
- Pangkur, asalipun saking tembung mungkur utawi nyingkiri hawa nepsu angkara murka.
- Megatruh, saking tembung megat ruh, saged dipuntegesi sampun titi wancinipun katimbalan sowan marang Gusti Ingkang Maha Kuwaos.
- Pocung, bilih sampun dados mayit menika dipunbungkus mawi kain mori pethak utawi dipocong saderengipun dipunsarekaken.
Sekar macapat menika ugi wonten paugeran ingkang dipunsebut guru lagu, guru wilangan, saha guru gatra. Supados gampil anggenipun sinau bab menika, saged mawi tabel kados ing ngandhap punika:
Guru Gatra, Guru Lagu, Guru Wilangan |